Şifrelerin ne zaman değiştirildiğini hatırlıyor musun? Peki hangi uygulamalara hesap erişimi verdiğini? Çoğu kişi bu soruları duyunca omuz silker, çünkü dijital güvenlik genellikle “bir sorun çıkınca bakarız” mantığıyla ele alınır. Oysa kişisel siber güvenlik, ayda bir yapılan basit kontrollerle ciddi şekilde güçlendirilebilir. Bu yazıda, her ay düzenli olarak uygulayabileceğin pratik bir siber güvenlik kontrol listesi bulacaksın.
Amaç karmaşık teknik işlemler yapmak değil; aksine, birkaç dakika ayırarak hesaplarını, cihazlarını ve verilerini olası tehditlere karşı koruma altına almak. Şifre yönetiminden yedekleme alışkanlıklarına, uygulama izinlerinden güvenlik güncellemelerine kadar her adımı sade bir dille ele alacağız.
Başlamadan Önce: Gerekenler
Aylık siber güvenlik kontrollerine başlamadan önce birkaç şeyi hazır bulundurman işini kolaylaştırır. Hem zaman kazanırsın hem de kontrol listesini eksiksiz tamamlarsın.
Araçlar ve İhtiyaçlar
- Bir şifre yöneticisi uygulaması (ücretsiz veya ücretli fark etmez)
- Yedekleme için harici disk veya bulut depolama hesabı
- Tüm cihazlarına erişim (telefon, tablet, bilgisayar)
- E-posta hesaplarına giriş bilgileri
- Not alabileceğin bir uygulama veya kağıt-kalem
Ön Koşullar
- Ana e-posta hesabının şifresini bilmen gerekiyor
- İki faktörlü doğrulama (2FA) kavramına aşina olman faydalı olur
- Yaklaşık 30-45 dakika kesintisiz zaman ayırabilmen önerilir
Şifre Güvenliği Kontrolü
Şifreler, dijital kimliğinin ilk savunma hattı. Ayda bir yapılacak şifre kontrolü, hesaplarının ele geçirilme riskini önemli ölçüde azaltır. Pratikte en sık görülen hata, aynı şifrenin birden fazla hesapta kullanılması. Bir veri sızıntısında tek şifre ele geçirildiğinde domino etkisiyle tüm hesaplar tehlikeye girer.
Aylık Şifre Kontrol Adımları
1) Şifre yöneticini aç ve “zayıf şifre” veya “tekrar eden şifre” uyarılarını kontrol et. Çoğu şifre yöneticisi bu analizi otomatik yapar.
2) Son bir ay içinde veri sızıntısı haberi çıkan servisleri araştır. E-posta adresini “Have I Been Pwned” gibi ücretsiz araçlarla kontrol edebilirsin.
3) Kritik hesapların (banka, e-posta, sosyal medya) şifrelerini gözden geçir. Altı aydan eski olanları değiştirmeyi düşün.
4) İki faktörlü doğrulama (2FA) aktif olmayan hesapları tespit et ve mümkünse etkinleştir.
Pro İpucu: SMS tabanlı 2FA yerine authenticator uygulaması kullanmak daha güvenli. SIM kart kopyalama saldırıları SMS kodlarını ele geçirebilir, ancak authenticator uygulamaları cihaza bağlı olduğu için bu riski ortadan kaldırır.
Şu durumda ne yaparsın? Diyelim ki şifre yöneticin, üç farklı hesapta aynı şifreyi kullandığını gösterdi. Öncelik sırasına göre en kritik hesaptan başla: önce e-posta, sonra banka, en son sosyal medya. Her birine benzersiz ve en az 12 karakterli şifre oluştur.
Uygulama İzinleri ve Bağlı Hesaplar
Zamanla birçok uygulamaya ve web sitesine “Google ile giriş yap” veya “Facebook ile bağlan” diyerek erişim veriyoruz. Bu bağlantılar unutulunca güvenlik açığına dönüşebilir. Kullanmadığın bir uygulama hâlâ hesap bilgilerine erişiyor olabilir.
Bağlı Hesap Temizliği Nasıl Yapılır?
1) Google hesabın için myaccount.google.com/permissions adresine git. Üçüncü taraf erişimlerini listele.
2) Tanımadığın veya artık kullanmadığın uygulamaların erişimini kaldır.
3) Aynı işlemi Facebook, Apple ID, Microsoft hesabı ve diğer ana hesapların için tekrarla.
4) Telefonundaki uygulama izinlerini (konum, kamera, mikrofon, rehber) gözden geçir. Gereksiz izinleri kapat.
Genelde şu yüzden olur: Bir yarışmaya katılmak veya hızlıca bir servisi denemek için verilen izinler, yıllar sonra bile aktif kalır. Bu uygulamalar kapansa bile erişim tokenları geçerli olabilir.
Kilit Çıkarım: Ayda bir yapılan izin temizliği, dijital ayak izini küçültür ve olası veri sızıntılarında maruz kalacağın riski azaltır.
Cihaz Güncellemeleri ve Güvenlik Yamaları
Yazılım güncellemeleri sadece yeni özellikler getirmez; çoğu zaman kritik güvenlik açıklarını kapatır. Güncelleme bildirimlerini “sonra” diyerek ertelemek, bilinen açıkları sömüren saldırılara davetiye çıkarır.
Aylık Güncelleme Kontrol Listesi
- İşletim sistemi: Windows, macOS, iOS, Android güncellemelerini kontrol et
- Tarayıcılar: Chrome, Firefox, Safari, Edge en güncel sürümde mi?
- Antivirüs yazılımı: Tanım dosyaları güncel mi? Lisans süresi dolmamış mı?
- Router/modem: Firmware güncellemesi var mı? (Çoğu kişi bunu unutur)
- Akıllı ev cihazları: Kamera, termostat, akıllı priz gibi IoT cihazları
1) Her cihazda ayarlar menüsünden “yazılım güncelleme” bölümünü aç.
2) Bekleyen güncellemeleri yükle. Büyük güncellemeler için cihazı şarja tak.
3) Otomatik güncelleme seçeneği kapalıysa açmayı düşün; en azından güvenlik yamaları için.
4) Artık güncelleme almayan eski cihazları tespit et. Bunları kritik işlemler için kullanmaktan kaçın.
Pro İpucu: Router güncellemesi genellikle 192.168.1.1 veya 192.168.0.1 adresinden yapılır. Yönetici şifresi hâlâ fabrika ayarındaysa (admin/admin gibi), önce bunu değiştir.
Yedekleme ve Veri Kurtarma Kontrolü
Yedekleme yapmak önemli, ama asıl kritik olan yedeğin çalıştığından emin olmak. Pratikte en sık görülen sorun, yıllardır “yedekleniyor” sanılan verilerin aslında hiç yedeklenmemiş olması.
Aylık Yedekleme Doğrulama Adımları
1) Bulut yedekleme servisini (iCloud, Google Drive, OneDrive vb.) aç ve son yedekleme tarihini kontrol et.
2) Harici diske yedekleme yapıyorsan, diski bağla ve rastgele birkaç dosyayı açmayı dene.
3) Fotoğraf ve video yedeklemesinin aktif olduğunu doğrula. Depolama alanı dolmuş olabilir.
4) Kritik belgeler için 3-2-1 kuralını uygula: 3 kopya, 2 farklı ortam, 1 tanesi farklı lokasyonda.
- Bilgisayarındaki orijinal dosya (1. kopya)
- Harici diskteki yedek (2. kopya, farklı ortam)
- Bulut depolamadaki yedek (3. kopya, farklı lokasyon)
Şu durumda ne yaparsın? Bulut depolama alanın dolmuş ve yedekleme durmuş. Önce gereksiz dosyaları temizle veya depolama planını yükselt. Ardından yedeklemeyi manuel olarak başlat ve tamamlandığını doğrula.
Kilit Çıkarım: Yedekleme sistemi kurmuş olmak yetmez; ayda bir “gerçekten çalışıyor mu?” kontrolü yapmak, veri kaybı anında seni kurtarır.
Gizlilik ve Sosyal Mühendislik Farkındalığı
Teknik önlemler kadar davranışsal farkındalık da önemli. Sosyal mühendislik saldırıları, insanların güvenini veya acele karar verme eğilimini hedef alır. Ayda bir bu konuda kendini sorgulamak, reflekslerini güçlendirir.
Aylık Farkındalık Kontrolü
- Son bir ayda şüpheli e-posta veya SMS aldın mı? Bunları nasıl ele aldın?
- Sosyal medyada aşırı kişisel bilgi paylaştın mı? (Tatil planları, konum, doğum tarihi)
- Tanımadığın numaralardan gelen aramalara nasıl tepki verdin?
- Halka açık Wi-Fi ağlarında hassas işlemler yaptın mı?
1) E-posta kutundaki spam klasörünü incele. Hangi tür dolandırıcılık denemeleri gelmiş?
2) Sosyal medya gizlilik ayarlarını gözden geçir. Paylaşımların kimler tarafından görülebiliyor?
3) Aile bireylerini, özellikle yaşlı veya çocukları, güncel dolandırıcılık yöntemleri hakkında bilgilendir.
Pro İpucu: “Acil”, “hemen”, “hesabınız kapatılacak” gibi panik yaratan mesajlar neredeyse her zaman dolandırıcılık işaretidir. Gerçek kurumlar bu kadar baskıcı bir dil kullanmaz.
Sıkça Sorulan Sorular
Aylık siber güvenlik kontrolü ne kadar sürer?
İlk seferinde 45-60 dakika sürebilir çünkü birçok şeyi ilk kez düzenliyorsun. Sonraki aylarda rutin haline geldiğinde 15-20 dakikaya kadar düşer. Önemli olan düzenli yapmak, mükemmel yapmak değil.
Şifre yöneticisi kullanmak güvenli mi?
Evet, güvenilir bir şifre yöneticisi kullanmak, aynı şifreyi her yerde kullanmaktan çok daha güvenli. Ana şifren (master password) güçlü olduğu sürece, şifreli veritabanına erişmek son derece zor. Bilinen ve denetlenmiş şifre yöneticilerini tercih et.
İki faktörlü doğrulama şart mı?
Teknik olarak zorunlu değil ama şiddetle önerilir. Özellikle e-posta, banka ve sosyal medya hesapları için 2FA, şifren ele geçirilse bile hesabını korur. Authenticator uygulaması veya fiziksel güvenlik anahtarı en güvenli seçenekler.
Eski cihazları ne yapmalıyım?
Artık güncelleme almayan cihazları kritik işlemler için kullanma. Banka uygulaması veya hassas veriler için güncel cihazları tercih et. Eski cihazı atacaksan, fabrika ayarlarına sıfırla ve mümkünse depolama alanını şifreli silme yöntemiyle temizle.
VPN kullanmak gerekli mi?
Halka açık Wi-Fi ağlarında VPN kullanmak mantıklı. Ev ağında ise zorunlu değil ama gizlilik için tercih edilebilir. Ücretsiz VPN servisleri genellikle verilerini satarak para kazanır; güvenilir, ücretli bir servis daha iyi bir seçim olabilir.
Sonuç: Küçük Adımlar, Büyük Koruma
Kişisel siber güvenlik, tek seferlik bir iş değil; sürekli dikkat gerektiren bir alışkanlık. Ayda bir yapılan bu kontrol listesi, büyük güvenlik açıklarını erkenden yakalamanı sağlar. Şifre yönetimi, uygulama izinleri, güncellemeler, yedekleme ve farkındalık; bu beş alan düzenli kontrol edildiğinde dijital yaşamın çok daha güvende olur.
Hemen bugün takvime aylık bir hatırlatıcı ekleyerek başlayabilirsin. İlk kontrolün biraz uzun sürebilir ama zamanla bu işlemler rutine dönüşür. Unutma, siber güvenlikte en iyi savunma proaktif olmak. Bir sorun çıkmadan önce önlem almak, sonradan kurtarmaya çalışmaktan her zaman daha kolay.
