Oyun performansından bahsedildiğinde karşına sürekli “60 FPS yeter mi?”, “144 Hz monitör şart mı?”, “input lag yüzünden kaybediyorum” gibi ifadeler çıkıyor olabilir. Peki bu terimlerin tam olarak ne anlama geldiğini, birbirleriyle nasıl bağlantılı olduğunu biliyor musun? Bu oyun performansı terimleri sözlüğünde FPS, Hz, input lag ve diğer kritik kavramları sade bir dille açıklıyoruz. Yazının sonunda hemdonanım seçerken hem de oyun içi ayarları yaparken çok daha bilinçli kararlar verebileceksin.
Özellikle rekabetçi oyunlarda milisaniyeler bile fark yaratırken, bu terimleri anlamak sadece teknik bir merak değil, performansını artırmanın ilk adımı. Gelin, temel kavramlardan başlayarak bu sözlüğü birlikte inceleyelim.
FPS Nedir ve Neden Bu Kadar Önemli?
Kısa Tanım: FPS (Frames Per Second), ekranda saniyede kaç kare görüntü oluşturulduğunu ifade eder. Ekran kartının her saniye ürettiği kare sayısıdır.
Nerede Kullanılır?
FPS değeri, oyun içinde akıcılığıdoğrudan etkiler. Film gibi sabit24 kare yeterli olabilir ama oyunlarda durum farklı. Çünkü oyunlarda sen görüntüyle etkileşime giriyorsun; fare hareketin, tuş basışların anında ekrana yansımalı. Bu nedenle oyunlarda minimum 30 FPS kabul edilebilir görülürken, 60 FPS standart hedef olarak öne çıkar. Rekabetçi oyuncularda ise 120, 144 hatta 240 FPS hedefleri yaygın.
Basit Örnek
Diyelim ki bir FPS oyununda düşmanı görüpateş ediyorsun. 30 FPS’de ekran kartın saniyede 30 farklı görüntü üretiyor, yani her kare yaklaşık 33 milisaniye ekranda kalıyor. 144 FPS’deise her kare sadece 7milisaniye ekranda. Pratikte bu, düşmanın hareketlerini çok daha erken ve net görebilmen anlamına gelir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- FPS değerin monitörünün yenileme hızından (Hz) yüksekse, fazladan kareler görüntülenemez.
- FPS dalgalanmaları (örneğin 80’den 40’a düşmeler), sabit düşük FPS’dendaha rahatsız edici olabilir.
- Oyun ayarlarını düşürmek genellikle FPS’i artırır; grafik kalitesi ile akıcılık arasındadenge kurmalısın.
Hz (Yenileme Hızı) Ne Anlama Geliyor?
Kısa Tanım: Hz (Hertz), monitörün saniyede kaç kez görüntüyü yenileyebildiğini gösterir. Bu tamamen monitöründonanımsal bir özelliğidir ve ekran kartından bağımsızdır.
FPS ile Hz Arasındaki Fark
FPS ekran kartının ürettiği kare sayısı, Hz ise monitörün bu kareleri gösterebilme kapasitesidir. 60 Hz bir monitörde 200 FPS alsan bile, ekran saniyede sadece 60 kare gösterebilir. Bu yüzden yüksek FPS hedefliyorsan, monitörünün de bunu desteklemesi gerekir.
- 60 Hz: Standart monitörler, günlük kullanım ve casual oyunlar için yeterli.
- 144 Hz: Rekabetçi oyuncular için popüler tercih; belirgin akıcılık farkı hissedilir.
- 240 Hz ve üzeri: Profesyonel e-spor seviyesi; fark marjinalama milisaniye avantajı önemli.
Basit Örnek
144 Hz monitöre geçen bir oyuncu, fareyi hareket ettirdiğinde imlecin çok daha yumuşak ve “yapışık” hissettiğini fark eder. Bu his özellikle CS2, Valorant gibi oyunlarda nişan alırken kendini bellieder. Ancak bu avantajı görmek için ekran kartının da en az 144 FPS üretebilmesi gerektiğini unutma.
Input Lag: Görünmeyen Gecikme
Kısa Tanım: Input lag, bir tuşa bastığınandan itibaren bu eylemin ekranda görünmesine kadar geçen toplam süredir. Milisaniye (ms) cinsinden ölçülür.
Neden Önemli?
Input lag yüksek olduğunda, oyun “ağır” veya “gecikmeli” hissedilir. Fareyi hareket ettiriyorsunama nişangah bir adım geride kalıyor gibi. Bu his özellikle hızlı tepki gerektiren oyunlarda (FPS,dövüş oyunları, ritim oyunları) büyük dezavantaj yaratır.
Input Lag Nereden Kaynaklanır?
- Monitör: Panelin tepki süresi ve dahili işleme gecikmesi.
- Ekran kartı: Kare üretim süresi (düşük FPS = yüksek gecikme).
- Çevre birimleri: Kablosuz fare/klavye gecikmeleri.
- Oyun ayarları: V-Sync gibi özelliklerek gecikme ekleyebilir.
- İşletim sistemi: Arka plan işlemleri ve sürücü optimizasyonu.
Kilit Çıkarım: Input lag tek bir bileşenden değil, tüm sistemin toplamından oluşur.
Basit Örnek
Birdövüş oyununda rakibinin saldırısını gördün ve bloğa basmak istiyorsun. 50 ms input lag varsa, tuşa bastıktan50 ms sonra bloğun aktifoluyor. Rakibin saldırısı30 ms’de ulaşıyorsa, teorik olarak doğru zamanda basmış olsan bile yine yiyorsun. Bu yüzden rekabetçi oyuncularda “düşük input lag takıntısı” gayet mantıklı.
Response Time (Tepki Süresi) vs Input Lag
Buiki terim sık karıştırılır ama farklı şeyleri ifade eder.
Kısa Tanım: Response time, monitördeki bir pikselin bir renkten diğerine geçiş süresidir (genellikle GtG – Gray to Gray olarak ölçülür).
Fark Nedir?
- Response time: Hareket bulanıklığını (motion blur) etkiler. Yüksek response time’da hızlı hareketlerde iz bırakma (ghosting) görülür.
- Input lag: Kontrol gecikmesini etkiler. Yüksek input lag’de oyun “geç tepki veriyor” hissi yaratır.
Bir monitör1ms response time’a sahip olabilir ama yine de 20ms input lag’e sahip olabilir. Üreticiler genellikle response time’ı öne çıkarır çünkü daha etkileyici rakamlar verir; ancak oyun deneyimi için input lag en az onun kadar kritik.
V-Sync, G-Sync, FreeSync: Senkronizasyon Teknolojileri
Ekran kartı ve monitör farklı hızlarda çalıştığında “screen tearing” denilen görüntü yırtılmasıoluşur. Bunu önlemek için çeşitli senkronizasyon teknolojileri geliştirildi.
V-Sync
Eneski çözüm. Ekran kartının FPS’ini monitörün Hz değerine kilitler. Yırtılmayı önlerama ek input lag ekler ve FPS düşüşlerinde ciddi takılmalar yaratabilir.
G-Sync ve FreeSync
Adaptive sync teknolojileri. Monitör, ekran kartının ürettiği FPS’e göre yenileme hızını dinamik olarak ayarlar. Sonuç: yırtılma yok, minimal input lag, akıcı deneyim.
- G-Sync: NVIDIA’nın teknolojisi; özeldonanım gerektirir, genellikle daha pahalı.
- FreeSync: AMD’nin açık standartı; daha yaygın ve uygun fiyatlı.
- G-Sync Compatible: NVIDIA kartların FreeSync monitörlerle çalışmasını sağlar.
Pro İpucu: Rekabetçi FPS oyunlarında bazı profesyoneller adaptive sync’i kapatıp sabit yüksek FPS’i tercih eder; çünkü en düşük input lag’iisterler. Casual oyuncular için ise adaptive sync çoğu durumda en iyi dengeyi sunar.
Diğer Önemli Terimler
Frame Time
Her karenin üretilmesi için geçen süre. 60 FPS = yaklaşık 16.67 ms frame time demek. Frame time tutarsızlıkları (frame pacing sorunları) FPS sabit görünse bile takılma hissi yaratabilir.
Latency (Gecikme)
Genel olarak herhangi bir işlemin tamamlanma süresi. Online oyunlarda “ping” olarak bilinen ağ gecikmesi de latency’nin bir türüdür. Düşük latency =daha hızlı tepki.
Motion Blur
Hızlı hareketlerde görüntünün bulanıklaşması. Donanımsal (yüksek response time) veya yazılımsal (oyun içi efekt) olabilir. Çoğu rekabetçi oyuncu yazılımsal motion blur’u kapatır.
Overdrive
Monitörlerde response time’ı düşürmek için kullanılan teknoloji. Çok agresif ayarlarda “inverse ghosting” (ters iz bırakma) yapabilir; orta seviye genellikle en iyi sonucu verir.
Frequently Asked Questions
FPS ile Hz aynı şey mi?
Hayır. FPS ekran kartının ürettiği kare sayısı, Hz monitörün gösterebileceği maksimum kare sayısıdır. İkisinin dengeli olması en iyi deneyimi sağlar.
144 Hz monitör alsam144 FPS almak zorunda mıyım?
Zorunda değilsinama 144 Hz’in avantajını tam görmek için en az 100+ FPS alman önerilir. 60 FPS alırsan60 Hz monitörden pek farkı olmaz.
Input lag nasıl azaltılır?
V-Sync’i kapat veya adaptive sync kullan, oyun modunu aktif et (TV/monitör), kablolu çevre birimleri tercih et, FPS’i mümkün olduğunca yüksek tut vearka plan uygulamalarını kapat.
Response time ne kadar olmalı?
Rekabetçi oyunlar için 5ms altı ideal. 1 ms monitörler yaygın ama gerçek dünya performansı panel tipine göre değişir; IPS paneller genellikle TN’lerden biraz yavaştır ama renk kalitesidaha iyidir.
G-Sync ile FreeSync arasında hangisini seçmeliyim?
Ekran kartına bağlı. NVIDIA kartın varsa G-Sync veya G-Sync Compatible, AMD kartın varsa FreeSync monitör tercih et. Günümüzde çoğu FreeSync monitör NVIDIA kartlarla dauyumlu çalışıyor.
Sonuç: Performans Terimlerini Anlamak Neden Önemli?
FPS, Hz, input lag ve diğer oyun performansı terimleri ilk bakışta karmaşık görünebilir ama temellerini anladığında hemdonanım seçimlerinde hem de oyun içi ayarlarda çok daha bilinçli kararlar verebilirsin. Yüksek FPS almak yetmez; monitörün de bunu gösterebilmeli. Düşük input lag istiyorsan sadece monitöre değil, tüm sisteme bakmalısın.
Bu sözlükteki terimleri aklında tutarak, bir sonraki donanım yükseltmende veya oyun ayarlarını optimize ederken neyi neden yaptığını bileceksin. Rekabetçi avantaj istiyorsan düşük gecikme ve yüksek yenileme hızına odaklan; görsel kalite öncelikliyse dengeli ayarlar ve adaptive sync senin içindaha mantıklı olabilir. Hangisini seçersen seç, artık terminolojiyi biliyorsun.
